Perde iade edilir mi?

Türk Ticaret Kanunu (TTK), özellikle tacirler arasındaki ticari satışlar ve ayıplı mallardan doğan sorumluluklar konusunda özel düzenlemeler içerir. Ancak, genel anlamda "ürün iadesi" denildiğinde, bireysel tüketicilerin hakları genellikle 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamında ele alınır.

TTK'daki "ürün iadesi" şartları, daha çok ayıplı malın ticari bir satışta ortaya çıkması durumuna ve tacirlerin birbirlerine karşı olan sorumluluklarına odaklanır. Bu düzenlemeler, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'daki tüketicinin cayma hakkı veya sebepsiz iade hakkından oldukça farklıdır.

İşte Türk Ticaret Kanunu'na göre ticari satışlarda ayıplı ürünle ilgili temel şartlar:

1. Ayıp Bildirim Külfeti ve Süreleri (TTK m. 23)

Türk Ticaret Kanunu, ticari satışlarda alıcıya malı inceleme ve ayıbı bildirme yükümlülüğü getirir. Bu, tacirlerin basiretli bir iş adamı gibi davranma ilkesiyle ilgilidir.

• Açık Ayıplar: Malın teslimi sırasında açıkça belli olan ayıplar için alıcının, malı teslim aldıktan sonra iki gün içinde satıcıya bildirimde bulunması gerekir.
• Gizli Ayıplar (Olağan Bir Gözden Geçirmeyle Ortaya Çıkmayanlar): Malın ayıplı olduğu teslim sırasında açıkça belli olmayan ancak olağan bir incelemeyle ortaya çıkarılabilecek ayıplar için alıcının, malı teslim aldıktan sonra sekiz gün içinde satıcıya bildirimde bulunması gerekir.
• Sonradan Ortaya Çıkan Ayıplar (Gizli Ayıpların Derinleşmesi veya Yeni Ayıp): Malda olağan bir gözden geçirmeyle ortaya çıkarılamayacak bir ayıp bulunması hâlinde, bu tür bir ayıbın sonradan anlaşılması durumunda, alıcının hemen satıcıya bildirimde bulunması gerekir. Aksi takdirde, satılan bu ayıpla birlikte kabul edilmiş sayılır.

Önemli Not: Bu süreler, malın alıcıya teslim edildiği tarihten itibaren başlar. Eğer satıcı, ayıbı bilerek ve kasten gizlemişse veya ağır kusurlu ise, alıcı bu sürelere tabi olmaz ve zamanaşımı süresi daha uzun olabilir.

2. Ayıp Bildiriminin Şekli (TTK m. 18/3)

Tacirler arasında, diğer tarafı temerrüde düşürmek, sözleşmeyi feshetmek veya sözleşmeden dönmek amacıyla yapılacak ihbar veya ihtarların geçerli olması için belirli şekil şartları aranabilir. Ancak Yargıtay kararlarında bu konuya ilişkin farklı görüşler bulunmaktadır. Bazı kararlarda ayıp ihbarının noter kanalıyla veya iadeli taahhütlü mektupla yapılması gerektiği belirtilirken, bazı kararlarda tacirler arasında dahi şekle tabi olmadığı savunulmaktadır.

Genel olarak, ispat kolaylığı açısından yazılı ve teyit edilebilir bir yöntemle (örneğin iadeli taahhütlü mektup, noter ihtarnamesi, e-posta teyitli) bildirim yapılması tavsiye edilir.

3. Ayıplı Malda Alıcının Seçimlik Hakları (Türk Borçlar Kanunu atfı ile TTK m. 23)

TTK m. 23, tacirler arasındaki satış ve mal değişimlerinde, bu maddedeki özel hükümler saklı kalmak şartıyla, Türk Borçlar Kanunu'nun (TBK) satış sözleşmesi ile mal değişim sözleşmesine ilişkin hükümlerinin uygulanacağını belirtir. Bu bağlamda, TBK'nın ayıba karşı tekeffül (garanti) hükümleri devreye girer.

TBK'ya göre ayıplı malda alıcının seçimlik hakları şunlardır:

• Sözleşmeden Dönme: Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme (ürünü iade edip bedelini geri alma). Ancak bu hakkın kullanılması, ayıbın önemine bağlıdır. Çok küçük bir ayıp için sözleşmeden dönme hakkı kullanılamaz.
• Satış Bedelinde İndirim: Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinde indirim isteme.
• Ücretsiz Onarım: Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme.
• Ayıpsız Benzeriyle Değişim: İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir benzeri ile değiştirilmesini isteme.

Alıcı, bu haklardan birini seçebilir. Ayrıca, genel hükümlere göre tazminat isteme hakkı da saklıdır.

4. Zamanaşımı Süresi (TBK m. 231)

Ayıptan doğan sorumlulukta zamanaşımı süresi, Türk Borçlar Kanunu'na göre, satılanın alıcıya devrinden başlayarak iki yıldır. Ancak, satıcı ayıbı ağır kusurlu olarak gizlemişse, bu iki yıllık zamanaşımı süresinden yararlanamaz.

Türk Ticaret Kanunu ile Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Arasındaki Farklar

• Taraflar:
  • TTK: Tacirler arasındaki ticari işlemleri düzenler (her iki taraf da tacir olmalıdır).
  • TKHK: Tüketici ile satıcı/sağlayıcı arasındaki ilişkileri düzenler (alıcı tüketici, satıcı ticari amaçla hareket eden bir kişi olmalıdır).
• Amaç:
  • TTK: Ticari yaşamdaki hızlılığı, tacirlerin basiretli olma yükümlülüğünü ve ticari güvenliği esas alır.
  • TKHK: Tüketicinin zayıf taraf olduğunu varsayarak onu koruma amacını güder.
• İade/Cayma Hakkı:
  • TTK: Genel bir "sebepsiz iade" veya "cayma hakkı" tanımaz. İade, ancak malın "ayıplı" olması ve bu ayıbın süresi içinde bildirilmesi halinde mümkündür.
  • TKHK: Özellikle mesafeli satışlarda (internet, telefon vb.) tüketicilere 14 gün içinde hiçbir gerekçe göstermeksizin cayma hakkı tanır. Mağazadan yapılan satışlarda ise yasal olarak genel bir sebepsiz iade hakkı yoktur, ancak mağazaların kendi inisiyatifleriyle belirledikleri iade politikaları uygulanabilir.
• Bildirim Süreleri:
  • TTK: Daha kısa ve katı bildirim süreleri (2 gün, 8 gün, hemen) öngörür.
  • TKHK: Tüketici lehine daha uzun ve esnek süreler sağlar. Ayıplı malda 6 ay içinde ortaya çıkan ayıpların teslim tarihinde var olduğu kabul edilir ve ispat yükü satıcıya geçer. Ayıp bildirim süresi ise tüketicinin ayıbı öğrenmesinden itibaren makul bir süredir.

Sonuç olarak, Türk Ticaret Kanunu'na göre bir ürünün "iadesi" daha çok ayıplı malın düzeltilmesi veya bedelinin indirilmesi gibi seçimlik haklar çerçevesinde gerçekleşir ve bu hakların kullanılabilmesi için alıcının (tacir) belirli süreler içinde ayıbı satıcıya bildirme yükümlülüğü bulunur. Tüketicilerin "iade politikası" ile ilgili hakları ise genellikle Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamında değerlendirilmelidir